رهبر معظم انقلاب تاکنون بارها در سخنرانی‌های متعدد خود از خطوط قرمز جمهوری اسلامی که بایستی در مذاکرات و نتایج به دست آمده از هر توافقی مورد لحاظ قرار بگیرد سخن گفته‌اند؛ بررسی برجام در عیار خطوط قرمز رهبر انقلاب به صراحت نشان از نادیده گرفتن این خطوط دارد معیارهایی که وظیفه نمایندگان مجلس که امروز یک فوریت طرح «اجرای برجام» را بررسی می‌کنند را سنگین و تاریخی می‌کند.
مرور چند باره خطوط قرمز مد نظر رهبر معظم انقلاب در این سخنرانی‌ها می‌تواند متن به دست آمده در وین و یا به تعبیری که رایج شده است برجام را مورد نقد منصفانه و مشفقانه قرار دهد.
مطالعه این خطوط قرمز به صورتی عیان و واضح نشان از آن دارد که در برجام متاسفانه اکثر این خطوط مورد لحاظ قرار نگرفته و از آنها عبور شده است.
به عنوان نمونه می‌توان به سخنرانی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در مورخه 2 تیر ماه 1394 اشاره کرد. این سخنرانی پیش از اعلام توافق وین صورت گرفته و خطوط قرمز مد نظر رهبر انقلاب در آن به صراحت لیست شده است.
در این گزارش مهم‌ترین خطوط قرمز رهبر انقلاب در مذاکرات هسته‌ای را به استناد این سخنرانی مورد بررسی قرار می‌دهیم تا مشخص گردد که برجام تا چه اندازه این مطالبات را برآورده ساخته است و وظیفه سنگین نمایندگان ملت امروز چیست.
گفتنی است خطوط قرمز مد نظر رهبر انقلاب عینا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی معظم‌له و داخل گیومه ذکر می‌شود.
عدم پذیرش محدودیت‌های بلندمدت
«یکى اینکه آنها اصرار دارند بر محدودیت بلندمدت؛ ما گفتیم ما محدودیّت ده سال و دوازده سال و مانند اینها را قبول نداریم؛ ده سال یک عمر است؛ همه آنچه ما در این مدت به دست آوردیم، در حدود ده سال طول کشیده است! بله، سابقه هسته‌اى در داخل کشور بیش‌از اینها است که بعضى اوقات هم گفته می‌شود در بعضى از بیانات، لکن در آن سال‌هاى اوّل در واقع کارى انجام نگرفته بود؛ کار اساسى و عمده مال همین حدود ده، پانزده سال اخیر است. محدودیت ده‌ساله را ما قبول نداریم؛ ما مقدار سال‌هاى معینى را که مورد قبول ما است به مجموعه هیئت مذاکره‌کننده گفته‌ایم که چه مقدار، محدودیت را قبول کرده‌ایم، امّا تعداد سال‌هاى محدودیت را گفته‌ایم ده سال و دوازده سال و این چیزهایى که این حضرات می‌گویند قبول نداریم.»
ادامه کار تحقیق و توسعه و ساخت و ساز در زمان محدودیت
«در همین مدت محدودیت هم که ما قبول می‌کنیم، کار تحقیق و توسعه و ساخت و ساز باید ادامه پیدا کند، که این هم از جمله خطوط قرمزى است که مسئولین محترم روى آن تکیه کردند؛ گفتند ما حاضر نیستیم از تحقیق و توسعه دست برداریم؛ حق با اینها است. در طول این سال‌هاى محدودیت هم، بایست تحقیق و توسعه ادامه داشته باشد. آنها حرف دیگرى می‌زنند؛ آنها می‌گویند شما ده سال دوازده سال یا بیشتر هیچ کارى نکنید، بعد از آن شروع کنید به تولید، شروع کنید به ساخت! که این حرف زور مضاعفى است، حرف غلط مضاعفى است.»
لغو فوری تحریم‌های اقتصادی، مالیو بانکی هنگام امضای موافقتنامه
«از جمله نقاط مهم این است: بنده تصریح می‌کنم، تحریم‌هاى اقتصادى و مالى و بانکى، چه آنچه به شوراى امنیّت ارتباط پیدا می‌کند، چه آنچه به کنگره آمریکا ارتباط پیدا می‌کند، چه آنچه به دولت آمریکا ارتباط پیدا می‌کند، همه باید فوراً در هنگام امضاى موافقتنامه لغو بشود؛ بقیّه تحریم‌ها هم در فاصله‌هاى معقول [لغو بشود]. البته آمریکایى‌ها در زمینه تحریم‌ها یک فرمول پیچیده چند لایه عجیب و غریبى را مطرح می‌کنند که اصلاً اعماق آن معلوم نیست؛ از انتهاى آن چه در مى‌آید هیچ معلوم نیست. عرض کردم بنده بیانم بیان صریح است، تعبیرات دیپلماسى را بنده خیلى بلد نیستم؛ آنچه ما می‌گوییم صریح و همین [است] که گفتیم؛ این مورد نظر ما است.»
منوط نشدن لغو تحریم‌هابه اجرای تعهدات ایران
«یک نکته اساسى دیگر اینکه لغو تحریم‌ها منوط به اجراى تعهّدات ایران نیست؛ نمی‌شود بگویند شما رآکتور آب سنگین اراک را خراب بکنید، سانتریفیوژها را به این تعداد کاهش بدهید، این کارها را بکنید، آن کارها را بکنید، بعد که کردید، بعد آن‌وقت آژانس بیاید شهادت بدهد، گواهى کند که شما راست می‌گویید و این کارها را انجام داده‌اید، بعد ما تحریم‌ها را برداریم! نه، این را ما مطلقاً قبول نداریم؛ لغو تحریم‌ها منوط به اجراى تعهّداتى که ایران می‌کند نیست. البتّه لغو تحریم یک مراحل اجرایى‌اى دارد، ما این را قبول داریم؛ اجراییات لغو تحریم با اجراییاتى که ایران به عهده می‌گیرد، باید متناظر باشند؛ بخشى از این در مقابل بخشى از آن، بخش دیگرى از این در مقابل بخش دیگرى از آن.»
مخالفت با موکول کردن هر اقدامی
به گزارش آژانس
«ما با موکول کردن هر اقدامى به گزارش آژانس مخالفیم. ما به آژانس بدبینیم؛ آژانس نشان داده که هم مستقل نیست، هم عادل نیست؛ مستقل نیست زیرا تحت تأثیر قدرت‌ها است؛ عادل نیست [چون] بارها و بارها برخلاف عدالت حکم کرده و نظر داده. به‌علاوه، اینکه بگویند «آژانس باید بیاید اطمینان پیدا کند که فعالیت هسته‌اى در کشور نیست» این یک حرف غیر معقولى است. خب، چه‌جور می‌شود اطمینان پیدا کند؟ اصلاً اطمینان پیدا کردن [یعنى چه]؟ مگر تک‌تک خانه‌ها و وجب به وجب سرزمین کشور را اینها بگردند! چه‌جورى می‌شود اطمینان پیدا کرد؟ موکول کردن به این مسئله، نه منطقى است، نه عادلانه است.»
مخالفت با بازرسی‌های غیرمتعارف
«با بازرسى‌هاى غیر متعارف هم بنده موافق نیستم؛ پرس‌وجو از شخصیّت‌ها را هم به‌هیچ‌وجه قبول ندارم و موافق نیستم؛ بازرسى از مراکز نظامى را هم نمی‌پذیریم همچنان که قبلاً هم گفتیم»
مخالفت با زمان‌های 15 و 25 سالبرای اتمام برخی موضوعات
«زمان‌هاى 15 سال و 25 سال - که مدام می‌گویند 15 سال براى فلان چیز، 25 سال براى فلان چیز - و این زمان‌هاى این‌جورى را هم ما قبول نداریم؛ مشخص است، این زمان اوّل و آخرى دارد و تمام خواهد شد.»
بررسی برجام در عیار خطوط قرمزرهبر معظم انقلاب
آنچه ذکر شد هفت مورد از خطوط قرمز مد نظر رهبر معظم انقلاب در مذاکرات هسته‌ای بود که بایستی متن به دست آمده در وین موسوم به برجام این خطوط قرمز را لحاظ کرده باشد.
1- بر اساس آنچه در برجام آمده و هیئت مذاکره‌کننده با 1+5 بر سر آن به توافق رسیده است: «برای یک دوره 15 ساله، غنی‌سازی و تحقیق و توسعه مرتبط با غنی‌سازی باید صرفا در نطنز انجام پذیرد.
همچنین برای یک دوره 10 ساله، ظرفیت غنی‌سازی به 5060 دستگاه سانتریفیوژIR-1 محدود خواهد شد.
بر اساس محدودیت‌های پذیرفته شده «تا 15 سال ایران حق ندارد بیش از 3/67 درصد غنی‌سازی کند.»
از سوی دیگر ایران برای 15 سال حق تولید سوخت برای رآکتور تهران را ندارد و باید از خارج وارد کند.
تا 15 سال نیز ایران حق ندارد بیش از 300 کیلوگرم اورانیوم غنی شده به صورت UF6 نگهداری کند.
از سوی دیگر به استثنای موارد زیادی که در برجام ذکر آن رفته است ایران در طول دوره 10 ساله حق ساختن سانتریفیوژ نخواهد داشت.
چنان که ذکر آن رفت در برجام علی‌رغم خط قرمز نخست رهبر معظم انقلاب یعنی عدم پذیرش محدودیت‌های طولانی مدت 10 ساله یا 15 ساله در موارد متعددی این محدودیت‌ها پذیرفته شده‌اند.
2- در بخش مربوط به تحقیق و توسعه نیز ایران محدودیت‌های فراوانی را پذیرفته است.
2-1- ایران برای 10 سال فقط بر روی چهار نسل IR-8، IR-6، IR-5، IR-4 می‌تواند تحقیق و توسعه داشته باشد.
2-2- تحقیق و توسعه روی سانتریفیوژهای نسل های بالاتر تنها به صورت شبیه‌سازی کامپیوتری مجاز است.
2-3-ایران برای 10 سال حق ندارد بر روی سایر روش‌های غنی‌سازی مثل غنی‌سازی لیزری، دیفیوژن گازی و ... تحقیق و توسعه انجام دهد.
2-4- تحقیق و توسعه بر روی چهار نسل IR-8، IR-6، IR-5، IR-4 نیز با محدودیت‌های شدید همراه است (توجه به این نکته ضروری است که تحقیق و توسعه بر روی یک نسل از سانتریفیوژ ابتدا به صورت تکی، سپس زنجیره‌های متصل به هم از آن انجام می‌شود. آزمایش زنجیره‌ای نیز از زنجیره‌های کوچک شروع می‌شود و به زنجیره 164 تایی از آن خاتمه می‌یابد. زمانی تحقیق و توسعه بر روی یک سانتریفیوژ کامل می‌شود که زنجیره 164 تایی آن در آزمایش‌ها موفق عمل کرده باشد) مطابق توافقنامه ایران حداکثر تا زنجیره‌های 30 تایی می‌تواند آزمایشات خود را دنبال کند. مهم‌ترین محدودیت‌های تحقیق و توسعه عبارتند از:
2-5- برای 10 سال تحقیق و توسعه بر روی IR-4 فقط به صورت تک دستگاهی و زنجیره ده‌تایی از آن مجاز است.
2-6- برای 10 سال تحقیق و توسعه بر روی IR-5 فقط به صورت تک دستگاهی و زنجیره ده‌تایی از آن مجاز است.
2-7- پس از هشت و نیم سال ایران می تواند تحقیق و توسعه بر روی 8-IR و IR-6 را حداکثر در زنجیره‌های 30 تایی آزمایش کند.
3- در رابطه با لغو تحریم‌ها در روز توافق نیز همه می‌دانند که این گونه نخواهد شد. بر اساس گزارش کمیسیون ویژه برجام «توافق برجام هیچ‌گونه ضمانت اجرائی حقوقی و قانونی به جز قطعنامه غیرالزام‌آور 2231 شورای امنیت ندارد و هر یک از اطراف توافق در هر زمان که اراده کند می‌تواند اجرای آن را متوقف ساخته و تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند. لذا با توجه به اقدامات اساسی ایران در تغییر و تحدید صنعت و برنامه هسته‌ای، این معادله از نظر بازگشت‌پذیری و حقوقی برای ایران مخاطره‌آمیز ارزیابی می‌شود.»
در بخش دیگری از این گزارش نیز تاکید شده است «کمیسیون پس از استماع نظرات تیم مذاکره کننده، بررسی متون و جمع‌بندی نظرات متعدد، به این ارزیابی نرسیده است که مفهوم لغو تحریم به معنای برچیده شدن زیرساخت قانونی تحریم‌ها در برجام وجود دارد و جز در موارد معدود و بسیار کم اهمیت، در تمامی موارد تحریم‌ها تعلیق و یا توقف در اجراء شده و زیرساخت قانونی آنها حفظ می‌شود و این امر تأمین‌کننده هدف ذاتی ایران از مذاکرات نیست.»
4- در رابطه با منوط نبودن لغو تحریم‌ها به انجام تعهدات ایران نیز کمیسیون ویژه تاکید می‌کند «اصل تناظر در انجام تعهدات دو طرف در برجام به طور کامل رعایت نشده و اقدام واقعی از سوی 1+5 در زمینه تعلیق تحریم‌ها به انجام تعهدات ایران و راستی‌آزمایی آن از سوی آژانس موکول شده است. کمیسیون معتقد است که این امر بر اساس اعتماد به آژانس و در نتیجه دارای ریسک بسیار بالایی است.»
5- در رابطه با موکول شدن هر اقدامی به گزارش آژانس نیز کمیسیون ویژه پس از تحقیق و بررسی تاکید می کند «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از طرف برجام ـ به‌خصوص در ضمیمه پنجم آن ـ به عنوان یک داور بین‌المللی مسئول نظارت بر انجام تعهدات ایران شده است لذا اگر آژانس گام اول از انجام تعهدات ایران را تأیید نکند، طرف مقابل مکلف به برداشتن تحریم‌ها نخواهد بود. در گام بعدی نیز هرگاه آژانس گزارشی درباره عدم انجام ایران به تعهدات خود یا عدم صدور مجوز بازرسی از مکانهای مورد نظر آژانس منتشر کند، باعث بازگشت تحریم‌ها خواهد شد.»
6- در زمینه مسائل نظامی و امنیتی خلاهای موجود در برجام فاجعه‌بارتر است. کمیسیون ویژه برجام با اشاره به این خلاها و با استناد به متن برجام تاکید می کند «دسترسی به تأسیسات نظامی ایران ممکن شده است. طبق متن منتشرشده، ایران موظف است به هر تأسیساتی ـ از جمله تأسیسات نظامی و امنیتی ـ حداکثر ظرف مدت 24 روز دسترسی مورد درخواست را تأمین نماید. اگر دسترسی هایی که ایران بر اساس سند INFCIRC/254 موظف به ارائه آن به آژانس و کشورهای دیگر شده نیز در نظر گرفته شود، این جمع‌بندی به طور قطعی وجود خواهد داشت که رژیم دسترسی و بازرسی توافق‌شده در برجام، یک رژیم کاملاً ویژه و بسیار فراتر از پروتکل الحاقی است. کمیسیون اطمینان یافته است اجرای این رژیم بازرسی در ایران ـ در صورت تحقق ـ می‌تواند به جمع‌آوری بی‌سابقه اطلاعات از ایران منجر شده و زیرساخت‌ها، اطلاعات و سرمایه‌های انسانی، علمی، نظامی و امنیتی ایران را به نحو نگران‌کننده‌ای در معرض مخاطره قرار دهد. لذا کمیسیون بر منع صریح فرماندهی کل قوا مبنی بر ممنوعیت هرگونه راه دادن بیگانگان به حریم و حصار امنیتی و دفاعی و نظامی کشور به هر بهانه‌ای تأکید می‌نماید.
نتیجه
چنانچه به صورت خلاصه وار و بدون ذکر جمیع مستندات که اگر به آنها پرداخته شود مثنوی هفتاد من کاغذ می طلبد آمد، برجام در اکثر موارد از خطوط قرمز مد نظر رهبر معظم انقلاب به صراحت عبور کرده و این خطوط قرمز را نادیده گرفته است.
با این وجود چگونه نمایندگان مجلس می‌توانند یک فوریت طرحی را در بهارستان بررسی و به تصویب برسانند که اجرای بدون قید و شرط برجام را تضمین می کند و بر اساس مستندات فراوان خلاف مصالح ملی جمهوری اسلامی است؟
خطر نفوذ
رهبر معظم انقلاب در ماه‌های گذشته بارها از خطر نفوذ از طریق برجام سخن گفته و هشدار داده‌اند، سخن این جا است که برجام چه فتح‌الفتوحی است که این همه هشدار را درپی دارد؟!
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در آخرین مورد از هشدارهای خود در دیدار با فرماندهان نیروی دریایی سپاه به نفوذ های صورت گرفته در مذاکرات هسته ای اشاره کرده و فرمودند: «در همین مذاکرات مربوط به مسائل انرژی هسته‌ای، هرجا فرصت پیدا کردند و میدان به آنها داده شد -که البته طرفهای ایرانی بحمدالله حواسشان جمع بود امّا یک جاهایی بالاخره آنها فرصتهایی پیدا کردند- یک نفوذی کردند، یک حرکت مضرِّ برای منافع ملّی انجام دادند؛ آنچه ممنوع است این است. مذاکره با آمریکا ممنوع است به‌خاطر ضررهای بی‌شماری که دارد و منفعتی که اصلاً ندارد؛ این فرق می‌کند با مذاکره با فلان دولتی که نه چنین امکاناتی دارد، نه چنان انگیزه‌ای دارد؛ اینها با همدیگر متفاوت است، این را نمی‌فهمند.»
سوال از نمایندگان مجلس این است که آیا آنان هشدارهای رهبر معظم انقلاب در باره خطر نفوذ را شنیده‌اند؟ اگر شنیده‌اند چگونه با یک طرح کلی که هیچ روزنه نفوذی را مسدود نمی‌کند و در عمل برجام را بی قید و شرط در مرحله اجرا قرار می‌دهد می‌توانند موافقت کنند؟ تدبیر آنان برای خنثی کردن حرکت مضر دشمن علیه منافع ملی چیست؟
تحریم‌هایی که برداشته نمی‌شودو مشکلاتی که باقی می‌ماند !
کارشناسان و متخصصین حوزه اقتصاد بارها و به صراحت تاکید کرده‌اند که مشکلات اقتصادی کشور ناظر به تحریم ها نیست، هر چند این تحریم ها نیز برداشته نخواهند شد ولی دوای درد اقتصاد کشور همان اقتصاد مقاومتی است که رهبر معظم انقلاب بارها به آن تاکید و تصریح نموده‌اند.
باز کردن حساب ویژه برای برداشته شدن تحریم ها و ایجاد انگیزه‌های فراوان برای روزهای پسا تحریم که هیچ گاه نیز فرا نخواهد رسید به وجود آورنده این احتمال قوی است که عده ای چند ماه دیگر وقتی سراب توافق آشکار شد، وعده‌های خود را فراموش کرده و مدعی شوند؛ مشکلات اقتصادی با برداشته شدن تحریم های هسته‌ای بر طرف نمی شود و باید با قدرت های جهانی و بخصوص آمریکا سر موضوعاتی چون حقوق بشر و جبهه مقاومت نیز معامله کنیم!
ادعاهای عجیب و غریب
در حالی که بر اساس متن توافق 26 مهرماه روز اجرای آن است، عده‌ای با فضاسازی های کاذب مدعی هستند تاخیر در اجرای توافق خسارات سنگینی را درپی دارد. در همین زمینه یکی از اعضای تیم مذاکره کننده دولت اصلاحات مدعی شده است ایران تاکنون 3 میلیارد دلار به دلیل تاخیر در اجرا متضرر شده است!
برنامه هسته ای جمهوری اسلامی ایران که تاکنون ده ها میلیارد دلار بابت آن در دولت‌های مختلف هزینه شده و یک پروژه ملی محسوب می‌شود، عملاً با برجام تعطیل شده و ضرری عظیم و غیرقابل گذشت برجای خواهد گذاشت. عجله و دستپاچگی برخی به اصلاح صاحب نظران برای تعطیل کردن این صنعت با طرح ادعاهای فوق، در نوع خود قابل تامل و جالب است!
حال باید دید آیا نمایندگان محترم مجلس امروز و در این بزنگاه خطیر، تحت تاثیر این جوسازی‌های رسانه‌ای و روانی قرار گرفته و به دولت چراغ سبز نشان می‌دهند یا با درنظر گرفتن خطوط قرمز هسته ای و خطرات اجرای برجام، در عواقب رای خود تامل می‌کنند.
